Ukrayna, birkaç gün içinde topraklarından geçen Rus doğalgaz sevkiyatını engelleyecek ve böylece Slovakya, Moldova ve kısmen de Macaristan’a olan doğalgaz transitini durdurmuş olacak.
Kyiv, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalini sürdürmesi nedeniyle 31 Aralık’ta sona erecek Rus doğalgazı transit anlaşmasını yenilemeyeceğini açıkladı. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, geçen hafta yaptığı açıklamada Kyiv’in Moskova’nın “kanımız üzerinden ek milyarlar kazanmasına” izin vermeyeceğini vurgulamıştı.
Rus doğalgazı, 2023 yılında AB’nin doğalgaz ithalatının %10’undan daha azını oluşturdu. 2021 yılında, savaş başlamadan bir yıl önce, bu oran %40’ın üzerindeydi.
Ancak Doğu Avrupa’daki AB üyeleri, coğrafi ve siyasi nedenlerle hâlâ büyük ölçüde Rus doğalgazına bağımlı durumda.
TÜRKAKIM DEVREDE
Savaşa rağmen, AB ve NATO üyesi olan Macaristan ve Slovakya Kremlin ile yakın ilişkilerini sürdürdü.
Rusya, 2022 yılında Baltık Denizi üzerinden Kuzey Almanya’ya doğalgaz taşıyan Nord Stream boru hattına yapılan bir dizi sualtı patlaması sonrasında Avrupa’ya iki rota üzerinden doğalgaz tedarik etmeye devam etti.
Karadeniz altından geçen TürkAkım boru hattı ve Avrupa uzantısı Balkan Akımı, Bulgaristan, Sırbistan ve Macaristan’a doğalgaz sağlıyor.
Ukrayna üzerinden yapılan sevkiyatlar ise 2019 yılında Ukrayna’nın Naftogaz şirketi ve GTSOU boru hattı işletmecisi ile Rus enerji devi Gazprom arasında imzalanan beş yıllık bir sözleşmeye dayanıyor.
AVUSTURYA ANLAŞMAYI BİTİRDİ
Resmi verilere göre, 2023 yılında bu rota üzerinden taşınan doğalgaz miktarı 14,65 milyar metreküp olarak kaydedildi. Bu miktar, Avrupa’ya akan toplam Rus doğalgazının yaklaşık yarısından biraz daha azına denk geliyor.
Geçtiğimiz yaz doğalgazının %90’ını hâlâ Rusya’dan alan Avusturya, altmış yılı aşkın süredir devam eden Gazprom anlaşmasını Aralık ayında sonlandırdı.
Slovakya’nın Başbakanı Robert Fico, Brüksel’deki bir AB zirvesinde Zelenskiy ile yaşanan tartışmanın ardından geçtiğimiz hafta sonu Moskova’ya giderek doğalgaz tedarikini görüşmek üzere temaslarda bulundu.
FICO’DAN PUTİN’E TAM DESTEK
Zelenskiy, Fico’nun “Putin’in savaşı finanse etmek için para kazanmasına yardım etmek istediğini” söyledi.
Slovak Dış Politika Derneği’nden Alexander Duleba’ya göre Bratislava, jeopolitik nedenlerin yanı sıra Rus doğalgazını “daha ucuz olduğu için” ithal etmeyi tercih ediyor.
Gazprom’un Ukrayna üzerinden doğalgaz geçiş ücretlerini ödediğini, ancak Slovakya’nın başka tedarikçilerden gaz alması durumunda transit ücretlerini kendisinin ödemek zorunda kalacağını söyledi.
1,5 milyon Slovak hanesine doğalgaz sağlayan SPP şirketi, başka tedarikçiler bulabileceğini belirtti.
Ancak şirketin sözcüsü Ondrej Sebesta, “herhangi bir alternatifin çok daha pahalı olacağını” ifade etti. Sebesta, ekstra maliyetin transit ücretleri nedeniyle ağırlıklı olarak 156 milyon dolar civarında olacağını belirtti.
Moldova, enerji kesintilerine karşı hazırlık yaparken, tedarik çeşitliliğini artırmak için adımlar atıyor.
Eski Sovyetler Birliği’ne bağlı olan ülke, elektriğinin %70’ini, Ukrayna üzerinden ithal edilen Rus doğalgazını kullanan Transdinyester’deki ayrılıkçı bölgede bulunan Cuciurgan enerji santralinden sağlıyor.
MOLDOVA ALARMA GEÇTİ
Moldova’nın Avrupa yanlısı Cumhurbaşkanı Maia Sandu, Rusya’nın doğalgazı Ukrayna’yı bypass eden diğer transit rotalar üzerinden teslim edebileceğini söyledi. Sandu, “Ancak Gazprom’un sözleşme yükümlülüklerini yerine getirmeye hazır olmadığı anlaşılıyor” diye ekledi. Sandu, Kremlin’in 2025 genel seçimlerinden birkaç ay önce Moldova’yı istikrarsızlaştırmayı hedefleyen bir “şantaj” girişiminde bulunduğunu sert bir şekilde eleştirdi.
Avrupa’nın en yoksul ülkelerinden biri olan Moldova, Aralık ayı ortasında 60 günlük enerji acil durumu ilan etti.
Ülke, komşu Romanya’dan elektrik satın almak zorunda kalacak ve daha yüksek bir bedel ödeyecek.
MACARİSTAN GÜVENDE
Komşularının aksine, Macaristan Rus doğalgazının büyük kısmını TürkAkım hattı üzerinden alıyor. Ukrayna üzerinden sadece küçük bir miktar doğalgaz alan Macaristan, Kyiv’in doğalgaz sevkiyatını engelleme kararından etkilenmeyecek.
Ancak Başbakan Viktor Orban, geçen hafta yaptığı açıklamada, “Bu rotadan vazgeçmek istemiyoruz çünkü fiyatı makul” dedi.
Budapeşte, Kyiv ve Moskova ile görüşmeleri sürdürürken Orban, ülkesinin bir “hile” yapabileceğini öne sürdü: Gazı Ukrayna’ya girmeden önce satın almak. Orban, “Bu durumda, Ukrayna topraklarından geçen gaz artık Rus gazı değil, Macar gazı olacak” diye ekledi.
Enerji güvenliği uzmanı Andras Deak, Macaristan’ın “AB’de Gazprom’un son müşterisi olarak kalma” riski taşıdığını belirtti.
Bu durumda, Macaristan’ın Rusya’ya olan enerji bağımlılığından kurtulması için AB’den artan bir “siyasi baskıyla” karşı karşıya kalacağını da sözlerine ekledi.
ü
TÜRKAKIM NEDİR?
TürkAkım (resmî duyurudan önceki adıyla Türk Akımı), Rusya’dan başlayıp Karadeniz üzerinden Türkiye’ye aktarılması planlanan doğal gaz boru hattı projesinin adıdır.
Projenin önerisi Türkiye’ye yaptığı bir devlet ziyareti sırasında, 1 Aralık 2014 tarihinde Rusya devlet başkanı Vladimir Putin tarafından yapıldı. Daha önceden yapılması planlanan “Güney Akım Projesi”nin yerini alan proje 10 Ekim 2016 tarihinde imzalanan Hükümetlerarası Anlaşma ile resmiyet kazanmıştır.
İki hattının her birinde 15,75 milyar metreküp olmak üzere toplam 31,50 milyar metreküp gaz taşıma kapasitesine sahip bulunan TürkAkım’ın ilk hattı Türkiye’ye gaz akışı sağlarken, ikinci hat üzerinden Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ) ve Gazprom’un eşit ortaklığında kurulan TürkAkım Gaz Taşıma AŞ tarafından Avrupa’ya gaz aktarılıyor.
21 ve 28 Haziran 2022 tarihleri arasında akımdan gaz geçisi “Planlanan Yıllık Bakım” nedeni ile durdurulacaktır.
